ایریدیم چیست؟

فلز ایردیم چیست؟

عنصر ایریدیم از عناصر موجود در جدول تناوبی مندلیف است که با نماد شیمیایی Ir شناخته می شود. نام ایریدیم از واژه لاتین Iris به معنای رنگین کمان نشات گرفته است. به این دلیل که محلول های نمک ایریدیم دارای طیف رنگی بسیار متنوع و رنگارنگی هستند و این نام یعنی ایریدیم را برای آن برگزیدند. همچنین گفته شده که ایریدم برگرفته از نام یک الهه یونانی به نام آیریس است و کاشف آن آقای تنانت این نام را برای آن انتخاب کرد.

ایریدیم برای اولین بار در سال ۱۸۰۳ در سنگ معدن خام پلاتین توسط دانشمند انگلیسی به نام “اسمیتسون تنانت” کشف شد.  وی این فلز را از پسماند یا باقی مانده سیاه رنگ پلاتین خام که در تیزاب سلطانی یا مخلوط هیدروکلریک و اسید نیتریک حل شده، به دست آورد.

منشا ایریدیم چیست؟

یکی از سوالات مهم برای شناخت این فلز ارزشمند این است که منشا ایریدیم چیست؟ بسیاری از دانشمندان جهان بر این باور هستند که ایریدیم منشا فرازمینی دارد و از برخورد یک ستاره دنباله دار یا همان اخترچه با زمین بدست آمده است. البته در این بین عده ای هم بر این باورند که فلز ایریدیم منشا آتشفشانی دارد. این تفاوت عقیده بین دانشمندان از اینجا می آید که ایریدیم در شهاب سنگ ها بیشتر از آن در پوسته زمین مشاهده شده است.

شاید دانستن این موضوع برایتان جالب باشد که در پایان دوره کرتاسه و شروع دوره سوم زمین شناسی که با برخورد شهاب سنگ با زمین و انقراض دایناسورها همراه بوده است، یک لایه نازک از خاکستر در سطح زمین به وجود آمده است. دانشمندان از آزمایش هایی که بر روی این خاکستر انجام دادند، متوجه شدند که حاوی مقدار زیادی ایریدیم است. وجود این شواهد و انجام آزمایش ها، بر این باور دامن زد که منشا ایریدیم فرا زمینی است.

خواص ایریدیم

اگر میخواهید بدانید خواص ایریدیم چیست باید بگوییم این ماده، یکی دیگر از فلزات گران بهای خانواده پلاتین است و مانند هم گروهی های خود مثل پالادیوم و روتنیم، مقاوت زیادی در برابر حرارت و گرما دارد. در بین فلزات جهان، ایریدیم بالاترین نقطه ذوب را دارد و تا دمای ۱۶۰۰ درجه سانتی گراد تغییری بر روی آن ایجاد نمی شود. ایریدیم دارای وزن بالایی است و بعد از اوسمیم بیشترین چگالی را در بین عناصر دارد. رنگ آن سفید و کمی متمایل به زرد است.

هم چنین به عنوان مقاوم ترین فلز در برابر خوردگی و فرسایش شناخته شده است. ایریدیم عموما با هیچ اسید یا فلز مذابی واکنش نشان نمی دهد و تحت تاثیر آن ها قرار نمی گیرد و فقط نمک های خاص و هالوژن باعث خوردگی آن می شوند. نمک‌های مذابی مانند سدیم سیانید (NAcN) یا پتاسیم سیانید (KCN)، اکسیژن در دمای بالا و هالوژن‌ها به خصوص فلوئور باعت خوردگی ایریدیم می‌شوند.

منابع ایریدیم

از دیگر پرسش‌های مهمی که در این زمینه مطرح می‌شود، این است که منابع ایریدیم چیست؟ ایریدیم معمولا به حالت غیر ترکیب با فلز پلاتین و سایر فلزات خانواده پلاتین در رسوبات آبرفتی موجود است. این فلز به صورت طبیعی در کوه های اورال و آمریکای شمالی و جنوبی در آلیاژ طبیعی ایریدیوم و اسمیم به نام Iridiosmium وجود دارد. هم چنین به صورت تجاری در زمان استخراج و فرآوری نیکل و مس به عنوان یک محصول فرعی به دست می آید.

روش بازیافت ایریدیم

وقتی صحبت بازیافت ایریدیم به میان می آید، باید به این نکته توجه کرد که نقطه ذوب این فلز بسیار بالا است و نمی توان ایریدیم را با کوره هایی که نقره و طلا را ذوب می کنیم، به نقطه ذوب برسانیم.  پس راه بازیافت ایریدیم چیست؟ برای ذوب ایریدیم روش های گوناگونی وجود دارد که در ادامه به چند مورد آن اشاره می کنیم:

• ذوب با کمک کوره القایی
• ذوب به روش تیزآب سلطانی
• ذوب با استفاده از گاز کلر
• در مخازن تحت فشار با گاز اکسید گوگرد (so2)

کاربرد عنصر ایریدیم

ایریدیم به دلیل دارا بودن نقطه ذوب بالا، سختی بسیار زیاد و اینکه اصلا اکسید نمی شود در صنایع مختلف بسیار پرکاربرد است. این فلز کاربردهای گوناگونی هم در زمینه صنعت، خودرو، لوازم الکترونیکی، پزشکی و سلامت دارد. اولین و اصلی ترین کاربرد ایریدیم این است که به عنوان عامل سخت‌کننده در آلیاژهای پلاتین مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال از آلیاژ پلاتین _ ایریدیم در ساخت بتن گلدان، دیگ کوره  و هم چنین لوازمی که در معرض درجه حرارت بالا هستند مانند تجهیرات و لوازم آزمایشگاهی استفاده می شود. علاوه بر این‌ها دیگر کاربردهای این فلز عبارت‌اند از:

• اتصالات برقی و الکتریکی نظیر تولید شمع خودرو
• استخراج نفت
• از آلیاژ ایریدیم- اسمیم در ساخت قطب نماها، نوک خودکار و خودنویس استفاده می شود.
• فرم پودری ایریدیم یا اصطلاحا ایریدیم سیاه برای سیاه رنگ کردن چینی به کار می رود.
• در صنایع آبکاری به عنوان آند
• انجام عملیات رادیو گرافی به وسیله دوربین و دیگر تجهیزات آن
• پرتو درمانی و درمان برخی از سرطان ها
• در حوزه دندانپزشکی با دیگر فلزات گران بها مانند پلاتین ترکیب می شود و در ساخت دندان مصنوعی و روکش دندان مورد استفاده قرار می گیرد.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی این موضوع پرداختیم که ایریدیم چیست و در چه مواردی کاربرد دارد. به علاوه اطلاعاتی را هم در زمینه منشا این فلز پرکاربرد و منابع موجود برای استخراج آن در اختیار شما قرار دادیم. در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر یا خرید ایریدیم می توانید با ما در ایران ریفاینینگ تماس بگیرید.